KÖPEK EHRLİCHİOSİSİ; KENE KAYNAKLI RİCKETSIAL BİR HASTALIK

Son dönemlerde Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığının gündemi yoğun olarak işgal etmesi ve hastalığın kenelerle nakledilmesi kenelerle ilgili korkuları ve tedbirleri de beraberinde getirmektedir. Kenelerin naklettiği hastalıklar insanları ilgilendirdiği gibi çiftlik hayvanlarını ve evde beslediğimiz kedi ve köpeklerimizi de tehdit etmektedir.
Özellikle açık havada yapılan piknik ve benzeri aktivitelerde kenelerin varlığı kaçınılmaz olmaktadır. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Hastalığı dışında Ehrlichiosis ,Lyme Hastalığı ve Riketsiyal Benekli Ateş Grubu Hastalıklar insanlar için problem olmakta ve bunların klinik belirtilerinin çok spesifik olmaması hastalığın teşhisini güçlendirmektedir. Hastalık öyküsünde kene ısırığının olması ve hastalığı nakleden vektör kenelerin ayrı cins ve türlerde olması, kene türlerinin çok sayıda olması da sağlıklı kene teşhisini de zorunlu kılmaktadır.

Kene kaynaklı hastalıklar incelendiğinde karşımıza uzun bir liste çıkmaktadır. Bu hastalıklar viral, paraziter ya da bakteriyel olabilmektedir.

Çeşitli hayvan türlerinde görülen kene kaynaklı Viral enfeksiyonlar
Rusya Bahar-Yaz Humması
Kırım Hemorajik Humması
Omsk Hemorajik Humması
Kolarado Kene Humması
Orta Avrupa Kene Humması
Looping İll
Yakındoğu At Ensefaliti
At Vebası
Afrika domuz humması

Kene Kaynaklı Borrelia, Pastorella, Haemobartonella, Rıcketsıa, Ehrlıchıa Enfeksiyonları
Kanatlı Spiroketozu
Dalgalı Humma
İran Dalgalı Humması
Lyme Disease
Veba
Tularemi
Kedi Tırmık Hastalığı
Avustralya kene Tifusu
Akdeniz Lekeli Humması
Q Humması
Ehrlichiosis
Kene Humması
Trombositik Ehrlichiosis
Monositik Ehrlichiosis

Paraziter Hastalıklar
Babesiosis
Theileriosis, Tropikal Theileriosis
Anaplasmosis
Hepatozoonosis
Cytauxzoonosis

Rıcketsıaların neden olduğu hastalıklar içerisinde Ehrlichiosis; köpek ve insanlara keneler ile bulasan ve kanın şekilli elemanlarının azalmasıyla karakterize bir hastalıktır.
Amerika da Vietnam savası boyunca 160 adet askeri köpeğin bu hastalıktan öldüğü bildirilmiştir.
Köpeklerdeki Ehrlichiosis vakaları dünya üzerinde yaygın olarak görülmektedir.

Ehrlichiosis etkeni olan Ehrlichia canis, Rhipicephalus sanguineusadı verilen kenelerle bulaşmaktadır.
Keneler zorunlu kan emici eklembacaklılardır. Dünyanın her tarafında geniş bir yayılım alanına sahiptirler. Kenelerin bilinen 850 ayrı türü bilinmektedir. Ülkemizde keneler sakırga, kerni ve yavsı gibi isimlerle de bilinmektedir. Keneler sert ve yumuşak keneler olarak iki kısma ayrılabilir. Rhipicephalus sanguineus türü sert kenelerden, Ixodidae ailesinden, ağız organelleri kısa olan ve Rhipicephalus soyundan bir kene türüdür. Aynı soy içerisinde Rhipicephalus bursa ve Rhipicephalus turanicus türleride bulunur. Fakat Ehrlichia canis’in bilinen vektörü Rhipicephalus sanguineus’tur.

Enfekte kene kan emme sırasında tükürük bezlerinde bulunan hastalık etkenlerini duyarlı canlılara nakletmek suretiyle hastalığı bulaştırabilmektedir. Kene dışındaki bulaşmanın ise deneysel olarak yapılan çalışmalarda kan nakli ile olabileceği bildirilmiştir. Hastalık, köpeklerde ırk hassasiyeti dikkate alındığında Alman Kurt köpeklerinin diğer köpek ırklarına göre bu hastalığa daha duyarlı olduğu bildirilmektedir. Irk özelliği yanında, yaş ve bağışıklık sistemini etkileyen başka hastalık ve bozuklukların varlığı da hastalığın oluşumu ve şiddetinde etkili olan faktörlerdir.

Hastalık etkenlerini taşıyan enfekte kene tarafından ısırılan hastalığa duyarlı bir köpekte 8–20 günlük süre zarfında etkenler vücutta çoğalırlar. Hastalığın klinik belirtilerinin çabuk şekillendiği dönemde etkenler karaciğer, dalak ve lenf düğümlerindeki tek çekirdekli fagositik dokulara ve dolaşımdaki tek çekirdekli hücreler içine yerleşirler. Daha sonra enfekte olan hücreler genel kan dolaşımı ile vücudun diğer organlarına özellikle akciğer, böbrek ve beyine taşınarak, damar çeperine yapışıp damar yangısına neden olur. Trombositlerin içine gitmek suretiyle onları tahrip ederek trombositopeni’yi meydana getirirler. Bunlara ilave olarak lökosit sayısı azalırken, eritrositlerin üretiminin baskılanması sonucu anemiye sebep olurlar.

Hastalığın akut döneminde şiddetli kilo kaybı, ateş, iştahsızlık, durgunluk, gözyaşı ve burun akıntısı, solunum güçlüğü, lenf düğümlerinde büyüme, vücudun alt bölgeleri ve testis skrotumda ödem, burun kanaması, aşırı duyarlılık ve istem dışı hareketler ve merkezi sinir sistemi bozuklukları görülebilir. Hastalar bu dönemde hayatta kalabilirler ve klinik semptomların görülmediği gizli seyirli bir döneme de geçebilmektedir. Bu dönem yıllarca sürebilir.
Hastalık tedavi edilmezse kronikleşerek yıllarca sürebilir. Bu dönem bazen gizli seyredebilir. Bazen de daha şiddetli seyredebilir.
Kronik dönemde şiddetli akciğer kanaması, tromboembolizm, mukozalarda solgunluk, burun kanaması, vücudun değişik kısımlarında kan oturmaları, kan işeme, şiddetli kilo kaybı, karaciğer ve dalak büyümesi ve bunlara bağlı olarak karında gerginlik, böbrek, eklem ve göz bozuklukları, beyin hasarı ve ölüm görülebilmektedir.

Hastalığın teşhisinde mikroskobik, serolojik ve biyokimyasal yöntemlerden faydalanılır. Hastalıkta önemli biyokimyasal değişiklikler olmasına rağmen teşhis için yeterli olmamaktadır. Serolojik testlerden IFAT, ELISA ve Western yöntemleri kullanılmasına rağmen İndirtekt Floresan Antikor tekniği (IFAT) teşhis için daha sağlıklı ve özgün sonuçlar verdiği bildirilmektedir.

Tedavide değişik gruptaki antibiyotiklerin erken tanının konmasından sonra etkili olduğu, kronik dönemde kullanılan antibiyotiklerin tedavi süresinin uzamasına rağmen etkili olduğu bildirilmektedir.

Korunma da esas problem kene mücadelesidir. Kenelerin geniş bir yayılım alanına sahip olması, aşırı yumurtlama ve sonucunda aşırı çoğalma, kene mücadelesinde etkin ve pratik yöntemlerin olmaması gibi etkenler kenelerle mücadeleyi zorlaştırmaktadır. Sahipli köpek ve kediler için uygulanacak repellentler, kene damlaları ve tasmaları gibi rutin paraziter mücadeleler, barınakların ve çevrenin uygun akarisitlerle ilaçlanması da kene kaynaklı hastalıkların minimize edilmesi için faydalı yöntemlerdir. Özellikle mevsim ve kene biyolojisi göz önüne alındığında ilkbahar ,yaz ve erken sonbahar dönemlerinde yapılacak uygulamalar kene mücadelesi için uygun dönemlerdir.